Tyrania chwili

Dopóki nie zrozumiemy, jak szybkość funkcjonuje, co nam daje i co odbiera, nie będziemy mogli zachować powolności tam, gdzie jest ona konieczna.

Thomas Hylland Eriksen, Tyrania chwili

Kilka lat temu (kilka lat! jak ten czas leci!) wpadła mi w ręce książka, której fragment przytoczyłem powyżej. Tyrania chwili. Szybko i wolno płynący czas w erze informacji. Pisałem akurat pracę magisterską i ta pozycja bardzo mi się przydała, była inspirująca. Miałem też w tym czasie okazję wysłuchać wykładu autora, odwiedzającego akurat Polskę. Słuchając jego słów, byłem tak samo zafascynowany, jak podczas lektury. Z jednej strony była to lektura po prostu przyjemna. Książka, choć jest pozycją naukową, napisana jest lekko, nawet z humorem; podobnego, miłego w odbiorze języka Eriksen używał podczas wystąpienia. Drugim powodem mojego zachwytu było odkrycie, że w tak pasjonujący, ale i mądry i odkrywczy sposób można mówić o rzeczach na pozór oczywistych, dotyczących na co dzień nas wszystkich.

Żyjemy coraz szybciej, albo, by ująć to inaczej, nasze życie coraz bardziej przyspiesza, w związku z czym brakuje nam czasu na to czy owo. To dość oczywiste stwierdzenie, można rzec, że banalne. Co to jednak dla nas oznacza? Skąd się bierze to zjawisko i co z niego wynika? Eriksen stawia tezę, że przyspieszanie świata, by użyć ogólnego stwierdzenia, ma związek z zalewem informacji. Wynika z niego, ale też wpływa na sposób, w jaki informacje odbieramy. Ostatnio znowu wspomniałem Tyranię chwili i pomyślałem, że coś tu faktycznie jest na rzeczy.

Kiedy chodziłem do liceum, dużo czasu spędzałem na czytaniu. O jakości moich ówczesnych lektur można by pewnie dyskutować, ale ich ilość była co najmniej znaczna. Kiedy przychodziły wakacje, układałem się z książką na łóżku albo na leżaku w ogrodzie i spędzałem tak długie godziny. Czasami wstawałem, żeby przynieść sobie coś do picia albo do jedzenia, na przykład wyrwać kilka marchewek z ogródka (jak ja wtedy zdrowo żyłem!). Podobnie spędzałem czas na pierwszym roku studiów (no, może z pominięciem marchewek). Czytałem wtedy oczywiście również rzeczy związane ze studiami, czasami się też uczyłem, oraz udzielałem towarzysko, wszystko to jednak była takie spokojne i niespieszne. Ja zaś byłem skupiony, nie rozpraszałem się niepotrzebnie.

Później sytuacja zaczęła się zmieniać. Dlaczego? Otóż dorobiłem się komputera i niedługo później podłączyłem go do Sieci. Wzrok znad czytanej w fotelu książki, coraz częściej uciekał mi w stronę ekranu, który był niby uruchomiony tylko po to, żebym mógł włączyć sobie jakąś muzykę. Muzyka grała, nawet nie musiałem przekładać kasety, jak jeszcze niedługo przedtem, gdy bazowałem na magnetofonie. Często jednak, choć nie było żadnej wyraźnej potrzeby, żadnej racjonalnej konieczności, ręka mnie świerzbiała, by złapać myszkę i coś tam kliknąć. Coś sprawdzić, gdzieś zajrzeć…

Niedawno odkryłem, że jest związek między nagraną dwadzieścia lat temu płytą Metalliki, a rosyjskim nastolatkiem, który potrafi wypalić na raz całego papierosa (na raz, to znaczy bez wyjmowania go z ust, bez wydmuchiwania dymu między pierwszym a ostatnim zaciągnięciem się). Jaki to związek? – zapytacie. Prawy pasek na stronie Youtube’a.

Zaglądam na Youtube’a, głównie w poszukiwaniach muzyki. Wersje live, nowe klipy – wszystko można tam znaleźć. Niedawno, przeglądając portal, trafiłem na ciekawy komentarz pod jakimś (przypadkowym i dziwnym) filmikiem. Zawsze szukam czegoś konkretnego – pisał internauta – a później zaczynam przeglądać pasek po prawej stronie i w końcu trafiam na takie głupoty. Co za trafna konstatacja, pomyślałem. Ja mam przecież dokładnie tak samo. Słucham niby jakiejś piosenki, ale już widzę, że można wysłuchać też innej wersji, zapisu z koncertu, albo covera. A jak pojawia się cover, to i inny wykonawca. Inny wykonawca, jakieś kapele mu gatunkowo czy stylistycznie pokrewne, których nie znam, kolejna ciekawostka z prawej strony ekranu… W końcu trafiam na młodego nikotynistę albo gości wrzucających mentosy do butelek z Coca-Colą, czy próbujących biegać po wodzie. Nigdy nie wiadomo, dokąd zaprowadzi nas prawy pasek, wiadomo za to, że zabierze nam sporo czasu, jeśli z odpowiednią stanowczością i konsekwencją nie będziemy się opierać.

A to przecież tylko jeden z przykładów tego, jak może wciągnąć serwowanie w Sieci. A serwowanie tak łatwo zacząć, kiedy mamy tylko chwilkę, skrawek wolnego czasu między jedną a drugą ważną czynnością. Nie warto otwierać książki, bo co to za czytanie, taka dwuminutowa lektura. Czasu na czytanie jest ewidentnie za mało, ale coś kliknąć i gdzieś zajrzeć – to już można zrobić. Nawet, jeśli nie doczytamy, albo nie obejrzymy do końca i dokładnie, nic się przecież nie stanie, w końcu nie robimy niczego istotnego.

Niepowstrzymany i masowy zalew informacji w naszych czasach zaczyna wypełniać wszelkie luki i wolne przestrzenie, co w konsekwencji doprowadzić może do tego, że wszystko stanie się histeryczną serią przesyconych aktualnością chwil… - pisze Eriksen. Tak to chyba niestety czasami wygląda, że brakuje nam czasu, bo pozwalamy się z niego okradać.