Tajemnica

Tajemnica. To chyba tajemnica pociąga w opowieści. Zawsze jestem zainteresowany, gdy czytam w streszczeniu filmu lub opisie na okładce powieści o „sekrecie z przeszłości” (najlepiej – mrocznym sekrecie). Dobrze opowiedziana historia powinna zaskakiwać, czyli nie odsłaniać wszystkiego od razu. Oczywiście nie jest to warunek konieczny, ani wystarczający. Ale dobrze podana tajemnica dodaje opowieści smaku.

Kiedy na przykład po raz kolejny czytam na głos książeczkę o Dżinie, tą ulubioną, brakuje mi tajemnicy. Poznałem ją już dawno, a od iluś tam tygodni odczytuję na nowo – co chwilę. Wiadomo, że pałac wróci na swoje miejsce a zły czarownik zostanie na końcu świata na zawsze, by już nikomu nie zagrozić. Już mnie to nie wciąga. Widocznie w wieku dwóch lat ma się inne potrzeby, jeśli idzie o poznawanie historii. Chyba się wtedy bardziej myśli na sposób inżyniera Mamonia i wybiera to, co się już zna (a może to Mamoń myślał jak dwulatek?)

Arystoteles rozpoczyna swoją Metafizykę od stwierdzenia, że człowiek z natury dąży do poznania. Może w tym leży siła opowieści zawierających tajemnicę: są bliskie naszej naturze, bo podsycają naszą chęć poznania, rozwikłania zagadki.

Dlaczego Sherlock Holmes jest jednym z najbardziej znanych bohaterów w historii literatury? Dlaczego kryminał jest tak poczytnym gatunkiem? Dlaczego najbardziej popularny serial o tematyce medycznej ma strukturę opowieści detektywistycznej,a jego bohater jest uwspółcześnioną wersją wymienionego przed chwilą Holmesa? Właśnie dlatego: bo lubimy tajemnice, bo pociągają nas zagadki, bo imponują nam ci, którzy mają dar do ich rozwiązywania.

Poza zwykłą zagadką – kiedy mamy jakieś przesłanki, nie potrafimy się jednak od razu domyśleć rozwiązania, istnieje jeszcze coś, coś bardziej tajemniczego. Są takie książki i są takie filmy, w których nie do końca wiadomo, o co chodzi (ale – w tym przypadku – to jest atut, a nie wynik niedociągnięć autorów). Książka musi mieć coś, czego ja nie potrafię do końca zrozumieć. Bo wiesz, wśród powieści najbardziej cenię te, których nie mogę do końca zrozumieć. To, co potrafię zrozumieć, ani trochę mnie nie interesuje. – tak mówi pan Komatsu, bohater książki Haruki Murakamiego 1Q84.

Jest to książka, której ja też jeszcze nie rozumiem. Albo inaczej: jest to książka, w której jest jakaś na razie dla mnie niezrozumiała tajemnica. Zacząłem ją czytać wczorajszego wieczoru i dałem się porwać. Jest tam coś niepokojącego. Dwie przeplatające się historie spotkają się – wiem, bo przeczytałem (nieopatrznie) opis na okładce – ale trudno na razie powiedzieć, co je połączy. Tymczasem każda z nich zawiera w sobie jakąś dziwną nierealność. Coś wisi w powietrzu, a kiedy książka sprawia, że czuję, że coś wisi – nie mogę się oderwać, o to właśnie chodzi.

Drogi Watsonie, znasz przecież moje metody – powtarza często Sherlock Holmes, tłumacząc przyjacielowi swój sposób postępowania przy wyjaśnianiu zagadki. Watson – teoretycznie –  zna, ale uprzedzić detektywa nie potrafi, wykorzystać jego metod nie umie, sam nigdy nie rozwiązuje sprawy. My też znamy, a rezultaty mamy gorsze niż Watson. Coś w historii jest niedopowiedziane, coś zakryte, coś się czai w mroku. Ten mrok tworzy klimat opowieści i czyni ja fascynującą.

Człowiek z natury dąży do poznania. Dlatego potrafimy zarwać noc, gdy opowieść nas wciągnie (i gdy mamy po temu możliwość, bo na przykład dzieci nie płaczą, albo wiemy, że nas nie wyrwą ze snu - który się dla nas dopiero zaczął - o jakiejś dziwnej porze, na przykład 5:56). Pociągają nas tajemnice i sekrety, lubimy zagadki. Kończę już pisanie, bo chcę się dowiedzieć, czy Tengo poprawi powieść i – przede wszystkim – z kim ma się spotkać w niedzielę, oraz o co właściwie chodzi z Aomame, jej niecodzienną profesją i tym dziwnym zagubieniem w czasie.

Murakami i tajemnica wzywa!